febr.
2024
febr.
2024
door Victor Christiano
februari 2100
Vanuit het jaar 2100 kijk ik terug op de ontwikkeling die heeft plaatsgevonden in het zuidelijke deel van Flevoland. Daar verrees de stedelijke agglomeratie Flevocity, wereldwijd bekend vanwege het aantrekkelijke leefklimaat, de succesvolle economie en de fraaie stadsnatuur.
De uitbreiding van Almere ging wel verder, maar in oostelijke richting. Daarbij kreeg men te maken met het probleem dat met de uitbreiding al gauw de gemeentegrens was bereikt. Er was aan de oostkant weliswaar een overvloed aan ruimte, maar die behoorde aan de aangrenzende gemeente Zeewolde. De plannen konden uiteindelijk door samenwerking met Zeewolde toch doorgaan. Er werd begonnen met een stadsdeel genaamd Oosterwold, dat gedeeltelijk in Almere en voor een ander deel in Zeewolde kwam te liggen.
Behalve door groei in oostelijke richting werden ook andere oplossingen gecreëerd. Onder meer werden in het centrumgebied nieuwe aantrekkelijke buurten gerealiseerd met mooie hoogbouw, goede voorzieningen en veel groen. Dat gebeurde met de typisch Almeerse aanpak van grootschalige ontwerp- en bouwprojecten. Er werd gebruik gemaakt van de in die tijd nog nieuwe architectonische ontwerpsoftware die tegenwoordig normaal is. Daarmee kunnen zoals bekend hele wijken in één keer worden ontworpen en driedimensionaal op het computerscherm worden weergegeven om te beoordelen.
Op voortvarende wijze werden in de jaren 2023 tot 2040 in Almere meerdere bouwprojecten uitgevoerd. Het centrumgebied bleek nog tal van uitbreidingsmogelijkheden te bieden. Onder meer werd nabij het stadhuis een parkeerplaats opgeofferd voor een opmerkelijk woongebouw met 19 verdiepingen. Bij de bouw werd een innovatieve technologie toegepast, waardoor steigerloos gebouwd kon worden. Een ander project in het centrum van Almere was de bouw van een complete nieuwe hoogbouw-buurt vlakbij het NS-station. Nadat enkele oudere gebouwen waren gesloopt verrees in korte tijd een buurt met 850 woningen, compleet met winkels, horeca, zorgvoorzieningen en wandelpromenades.
Door onder meer deze uitbreidingsprojecten in de binnenstad kon het inwonertal van Almere groeien tot ongeveer 350.000. Mede omdat verdere uitbreiding van de stad daarna nog maar beperkt mogelijk was werd vanuit Almere enthousiast bijgedragen aan de plannen voor Flevocity.
Ongeveer in dezelfde periode verrees tussen Almere en Zeewolde de nieuwe stad Eemvallei. De ideeën daartoe waren in 2021 gelanceerd door een consortium van vijf grote ondernemingen: woningcorporatie De Alliantie en vastgoedontwikkelaars AM, Amvest, Heijmans en IMOSS. Dit voorstel voor een stad tussen Almere en Zeewolde kreeg veel belangstelling en rond 2025 werd daadwerkelijk met de bouw begonnen. Oorspronkelijk werd de nieuw te bouwen stad “Eemvallei Stad” genoemd, maar steeds meer werd gewoon over “Eemvallei” gesproken en uiteindelijke werd dat ook de officiële naam.
Een probleem was aanvankelijk dat aan het grondgebied voor Eemvallei grotendeels een agrarische bestemming was toegekend. Die moeilijkheid verdween toen werd gekozen voor verticale landbouw als de belangrijkste economische activiteit in Eemvallei. Zo kon de agrarische bestemming als uitgangspunt gehandhaafd blijven. Als een van de eerste steden met verticale landbouw als voornaamste inkomstenbron trok Eemvallei destijds al wereldwijd belangstelling.
Deze doelmatige wijze van agrarische productie in hoge gebouwen, waarbij het binnenklimaat en de overige omstandigheden nauwkeurig worden geregeld, wordt zoals bekend tegenwoordig in veel steden op aarde toegepast. Verticale landbouw is heel efficiënt, aangezien één verticale boerderij van 30 verdiepingen voor een belangrijk deel kan voorzien in de voedselbehoefte van ongeveer 10.000 personen. De productie is altijd hoog, onder meer omdat het hele jaar door verbouwd kan worden en er geen oogsten mislukken door ongunstige weersomstandigheden.
In het jaar 2100 waarin we tegenwoordig leven wordt door middel van verticale landbouw in een groot deel van de voedselbehoeften op aarde voorzien, maar toen Eemvallei werd gebouwd was het nog steeds een innovatief systeem. In de tegenwoordig op veel plaatsen bestaande steden met verticale landbouw is niet alleen de voedselproductie heel efficiënt, ook is er een overvloed aan groene ruimte. In zijn boek "The vertical farm" introduceerde Despommier namelijk niet alleen een revolutionair agrarisch concept maar ook een nieuwe visie op stad en land, aangeduid als ecologische stedenbouw, ofwel groene urbanisatie.
Hij maakte duidelijk dat met ecologische stedenbouw de voordelen van stad en land worden gecombineerd. Verdere uitbreiding van de stedelijke omgeving hoeft geen achteruitgang van de natuur en het leefmilieu te betekenen. Door de ideeën van Despommier werd het boerenbedrijf ook in een stedelijke omgeving goed mogelijk. Omdat de opbrengst per grondoppervlak bij verticale landbouw vele malen hoger is dan bij traditionele landbouw kan in de stad uitstekend agrarische activiteit plaatsvinden.
De verticale boerderijen in Eemvallei zijn aan de onderkant tamelijk breed en meer naar boven smaller. Door deze piramidevormige bouw is op de begane grond van elk gebouw veel ruimte beschikbaar. Daarin bevinden zich winkels, horecabedrijven en andere stedelijke voorzieningen. Rondom elk gebouw biedt een breed wandelgebied toegang tot deze functies. In sommige gebouwen loopt het winkelgebied in het gebouw op de begane grond nog verder door. Rondom de verticale boerderijen bevinden zich ecologische natuuromgevingen die vrijwel onbebouwd zijn, waardoor Eemvallei een opmerkelijk landelijk karakter heeft.
Een groot deel van de stad Eemvallei werd als één project ontworpen en gebouwd. De voordelen van het bouwen van complete steden waren in die jaren toenemend ontdekt. Integrale stedenbouw gaat sneller en is goedkoper dan binnenstedelijk bouwen, werd steeds meer beseft. Bovendien werd ingezien dat nieuwe steden direct zo ontworpen kunnen worden dat ze vrijwel geheel zelfvoorzienend zijn, uitstekend openbaar vervoer hebben en een in alle opzichten aangename leefomgeving bieden.
Het was onder meer een uitdaging om de talrijke hoge gebouwen van Eemvallei een gevarieerd esthetisch uiterlijk te geven, hetgeen opmerkelijk goed is gelukt. Ook de grote ecologische groenomgevingen rondom de hoogbouw dragen bij aan de landschappelijke fraaiheid. De ontwikkeling van Eemvallei als nieuwe ecologische stad heeft sterk bijgedragen aan de plannen voor Flevocity. Dankzij vooral Eemvallei heeft Flevocity zowel ecologisch als architectonisch en landschappelijk wereldfaam verworven.
Destijds was niet iedereen in Zeewolde enthousiast over het idee dat vlak naast de deur en grotendeels op grondgebied van Zeewolde de nieuwe stad Eemvallei zou worden gebouwd. Dat had onder meer te maken met de geschiedenis van Zeewolde. Toen het drooggelegde nieuwe land op de bodem van het IJsselmeer werd ingedeeld kreeg de gemeente Zeewolde veel landbouwgrond toegewezen. Aan de bebouwde kom werd maar relatief weinig ruimte toegekend, want Zeewolde zou voornamelijk een boerendorp blijven, dacht men.
In verband met de plannen voor Eemvallei klonken in de jaren 2020 stemmen dat door de nabijheid van zo'n nieuwe stad de dorpse sfeer van Zeewolde verloren zou gaan. Weliswaar was Zeewolde van agrarisch dorp al uitgegroeid tot een stad met meer dan 20.000 inwoners, maar het toerisme speelde in die tijd nog maar een beperkte rol. Veel mensen vonden dat de gemeente zijn agrarische karakter moest behouden.
Toen werd besloten dat de nieuwe stad Eemvallei een agrarische stad met verticale boerderijen zou worden was dat een belangrijk argument om toch met de plannen in te stemmen. Door toepassing van verticale landbouw zou het gebied immers zijn agrarische bestemming kunnen houden. Ook met betrekking tot het onder de naam Flevocity samengaan met Eemvallei en Almere was men in Zeewolde in het begin terughoudend. Uiteindelijk stemde de gemeenteraad in met de plannen, want een belangrijk onderdeel daarin was dat Zeewolde zich kon blijven ontwikkelen als aantrekkelijke stad om te wonen en te recreëren.
Zeewolde heeft namelijk als het om natuuromgeving gaat bijzonder veel te bieden. De nadruk kwam meer en meer te liggen op de kwaliteiten van Zeewolde als een aantrekkelijk oord voor wonen, recreatie en vakantie. Er groeide een nieuwe toekomstvisie in Zeewolde. De stad werd toenemend gezien als een ideaal oord voor mensen die van rust en natuur houden. Ook werd de stad steeds meer een trekplaats voor watersport. Zeewolde ligt namelijk aan het water, het prachtige Wolderwijd, dat ideaal is voor zeilen en andere vormen van waterrecreatie. Maar ook meer landinwaarts draagt de mooie natuur ertoe bij dat Zeewolde bijzonder aantrekkelijk is om te wonen en te recreëren.
Uit heel Nederland maar vooral vanuit de twee andere steden van Flevocity komen er vaak mensen naar Zeewolde om te ontspannen, te watersporten en/of van de natuur te genieten. De bereikbaarheid vanuit Almere en Eemvallei is buitengewoon goed en makkelijk, dus even weg naar Zeewolde is nooit een probleem.
Dat in zuidelijk Flevoland een ecopolis zou komen konden de mensen die de eerste plannen voor dit gebied maakten niet voorzien. Met betrekking tot het nieuwe land overheerste de gedachte dat maar een klein gedeelte voor stedenbouw zou worden bestemd. Flevoland zou voornamelijk een agrarische bestemming krijgen. Dat principe bleef gehandhaafd, maar op een andere manier dan men toen dacht. Flevocity, de ecopolis in zuidelijk Flevoland, waar tegenwoordig, in het jaar 2100, bijna een miljoen mensen wonen en werken, is immers onder meer bekend vanwege de florerende verticale landbouw. Dankzij vooral de verticale landbouw is Flevocity in hoge mate zelfvoorzienend. Maar ook wat betreft andere aspecten wordt Flevocity tegenwoordig internationaal als voorbeeld beschouwd. Regelmatig ziet men hier buitenlandse studiegroepen in de straten wandelen en met elkaar discussiëren.
De bezoekers zijn vooral opgetogen over het feit dat men overal in Flevocity kan genieten van rust en natuur, terwijl via de fly-over netwerken voor snelverkeer en openbaar vervoer ook de bereikbaarheid van andere buurten bijzonder snel en efficiënt is. Verder wordt bewonderd dat Flevocity zowel bruist van stedelijke activiteit als opmerkelijk ecologisch en voetgangersvriendelijk is.
Er is ook veel internationale belangstelling voor het feit dat elke buurt in Flevocity een eigen centrum met winkels, horeca en voorzieningen heeft. Sommige van deze lokale winkelcentra zijn overdekt; allemaal zijn het veilige voetgangersgebieden. Deze buurtcentra vervullen ook de belangrijke functie van ontmoetingsruimten waar ideeën worden geboren en uitgewisseld. Want Flevocity is nog steeds een toekomstgerichte metropool, waar volop over maatschappelijke problemen en plannen wordt gediscussieerd.
Veel bewondering krijgt ook de overvloed aan recreatieve openbare ruimte in de ecopolis. Het in Flevocity toegepaste principe van ecologische stedenbouw betekent dat door urbanisatie geen achteruitgang maar juist verbetering van het leefmilieu werd gerealiseerd. Stadsbesturen uit heel de wereld sturen delegaties naar Flevocity om de hier gerealiseerde oplossingen te bestuderen. Flevocity is vandaag de dag, in 2100, nog steeds een voorbeeld voor stedenbouw elders in de wereld. Landelijke urbanisatie zoals gerealiseerd in Flevocity blijkt overal op aarde de welvaart en leefbaarheid sterk te kunnen verbeteren.
De publicatie van FiLOSCOOP wordt verzorgd door Bureau Everink te Almere.
Copyright © 2024 Victor Christiano, Bureau Everink