januari
2021
januari
2021
De directe afweer in de luchtwegen vormt een belangrijke barrière die voorkomt dat ziekteverwekkende organismen verder in het lichaam doordringen. Die bescherming is essentieel want zodra virussen of andere schadelijke indringers de lichaamscellen hebben geïnfecteerd zijn ze veel moeilijker door het afweersysteem te bestrijden. Een belangrijke voedingsstof voor de bescherming in de luchtwegen is vitamine D.
Al langer is bekend dat verschillende voedingsstoffen heel belangrijk zijn voor de goede werking van het afweersysteem. [ref.1] Meer recent werd ontdekt dat ook vitamine D in verband met de weerstand tegen infectieziektes essentiële functies vervult. [ref.2] Vitamine D is onder meer nodig voor de aanmaak van bepaalde communicatiemoleculen in het afweersysteem. De verschillende organen en celtypes van het afweersysteem gebruiken deze moleculen om informatie aan elkaar door te geven. [ref.3]
Bij niet optimale communicatie als gevolg van vitamine D gebrek kan het wel een week duren voor de afweer doeltreffend in actie komt. Dat is vaak te laat, want de ziekteverwekker kan zich na een week al uitgebreid in het lichaam hebben verspreid en vermeerderd. Bij voldoende beschikbaarheid van vitamine D reageert de afweer veel sneller. Een infectie krijgt dan geen kans om zich te ontwikkelen en kan binnen een tot twee dagen al zijn beëindigd. [ref.3]
Het afweersysteem kan zelfs nog veel sneller werken, namelijk door ziekteverwekkende organismen zodra ze in de luchtwegen komen meteen uit te schakelen. Daar zorgt de mucosale afweer voor. Met mucosaal wordt bedoeld dat de mucosa ofwel het slijmvlies in de luchtwegen er een belangrijke rol in speelt. De slijmvliezen in de luchtwegen vormen een barrière die voorkomt dat virussen en andere ziekteverwekkende organismen in het lichaam doordringen.
Recente wetenschappelijke ontdekkingen hebben aan het licht gebracht dat de mucosale afweer nog veel effectiever is dan voorheen werd gedacht. [ref.5] Het komt door de werking van de mucosale afweer dat de meeste mensen vrijwel onvatbaar zijn voor ernstige luchtweginfecties. Hun mucosale afweer heeft ziekteverwekkende micro-organismen al herkend en uitgeschakeld voor ze een infectie hebben veroorzaakt.
De mucosale afweer kan alleen dan goed werken als het lichaam wordt voorzien van de voedingsstoffen die voor dat systeem nodig zijn, zoals vitamine D. Onderzoek laat zien dat vitamine D gebrek heel nadelig kan zijn voor de afweer in de luchtwegen. [ref.3,4]
De mucosale afweer heeft een heel doelmatig systeem om ziekteverwekkende micro-organismen snel te herkennen en onschadelijk te maken. Dat werkt met zogenoemde APs (Antimicrobial Peptides), relatief kleine moleculen die in de slijmvliezen worden vervaardigd en die in staat zijn om direct gevaarlijke micro-organismen uit te schakelen. [ref.5]
APs kunnen bepaalde moleculaire structuren herkennen als behorend tot een ziekteverwekkend micro-organisme. [ref.5] Zo kunnen deze antimicrobiële peptiden onder meer schadelijke virussen al in de luchtwegen bestrijden, dus terwijl ze nog niet in het lichaam actief zijn geworden. [ref.5] Het is dankzij deze APs dat de mucosale afweer bij veel mensen heel snel en direct kan werken tegen bijvoorbeeld griep- en coronavirussen.
Sinds enkele decennia wordt steeds meer duidelijk dat naast andere voedingsstoffen ook vitamine D voor de weerstand tegen infecties heel belangrijk is. Als wordt gesproken over vitamine D dan wordt in het algemeen cholecalciferol ofwel vitamine D3 bedoeld. Dat vitamine D noodzakelijk is voor de groei en het behoud van de botten is al ongeveer 100 jaar bekend. Maar sinds de jaren 1970 wordt steeds meer ontdekt over andere belangrijke functies van deze nutriënt.
Vitamine D kan uit de voeding worden opgenomen, maar in het voedingspatroon van de moderne mens komen helaas vrijwel geen behoorlijke vitamine D bronnen voor. Deze belangrijke nutriënt kan ook door het lichaam zelf worden vervaardigd, namelijk in de huid, onder invloed van zonlicht. De productie in de huid gebeurt met behulp van de ultraviolette stralen type B uit het zonlicht, veelal kortweg als Uv B aangeduid. Vanuit de huid gaat de gevormde cholecalciferol naar de lever om daar aangepast te worden tot calcidiol, de via het bloed getransporteerde vorm van vitamine D.
Vanuit de lever bereikt de calcidiol via de bloedcirculatie alle lichaamscellen die vitamine D nodig hebben. Veel verschillende cellen gebruiken vitamine D voor belangrijke functies. Daartoe wordt in het bloed een voldoende hoge concentratie calcidiol gehandhaafd. De uiteindelijk werkzame vorm, calcitriol, wordt in de cellen zelf gemaakt.
In zijn boek "Superhormoon Vitamine D" [ref.3] gaat prof. dr. Jörg Spitz, een wetenschapper die zich in vitamine D research heeft gespecialiseerd, uitgebreid in op de vele functies van calcitriol. Wie meer wil weten over de veelzijdige gezondheidseffecten van vitamine D moet dit boek beslist lezen.
De bloedspiegel van calcidiol moet volgens de huidige wetenschappelijke inzichten tenminste 30 ng/ml (nanogram per milliliter) bedragen. [ref.3] Volgens Prof. Spitz is bij 90% van de mensen het vitamine D niveau in het bloed te laag. [ref.3]
Dat is een gevaarlijke situatie, want vitamine D is een voor de gezondheid onmisbare substantie. De optimale vitamine D inname is per persoon verschillend en hangt onder meer af van het lichaamsgewicht. Lees het genoemde boekje van prof. Spitz als je met zekerheid wilt zorgen dat je voldoende maar niet teveel vitamine D naar binnen krijgt. Teveel is inderdaad mogelijk, want een heel hoog vitamine D niveau kan schadelijke bijwerkingen veroorzaken. [ref.3]
Een algemene richtlijn voor volwassenen is een totale dagelijkse inname, dus met inbegrip van de inname vanuit de dagelijkse voeding en de eigen productie in de huid, van ruim 4000 IE (Internationale Eenheden) vitamine D. [ref.3] Zonder extra maatregelen wordt die inname vrijwel nooit bereikt, want de dagelijkse voeding levert meestal heel weinig vitamine D en door verschillende factoren blijft ook de productie van vitamine D in de huid bij de meeste mensen in gebreke. In zonnige landen is dit laatste probleem overigens veel minder aanwezig; daar is een bloedspiegel van 54 tot 90 ng/ml calcidiol normaal. [ref.3]
Zonder speciale maatregelen kan het vitamine D tekort gevaarlijk toenemen. Meer in de zon verblijven kan helpen maar het probleem meestal niet volledig oplossen. Teveel zonnen kan bovendien schadelijk zijn, terwijl het gebruik van zonnebrandcrème de vitamine D productie sterk vermindert. Het is voor de moderne mens ook heel moeilijk om via de dagelijkse voeding een voldoende hoge vitamine D inname te bereiken. Alleen vette koudwatervissen als haring en zalm bevatten een flinke hoeveelheid vitamine D.
Een oplossing kan zijn om regelmatig op de zonnebank te gaan. Een bezwaar daarvan is dat die methode heel precies en zorgvuldig toegepast moet worden, terwijl er bovendien een discussie gaande is over de mogelijke nadelige gezondheidseffecten van kunstmatige uv-straling. [ref.3]
Suppletie lijkt uiteindelijk de meest doeltreffende methode te zijn om het vitamine D gehalte in het bloed met zekerheid voldoende hoog te houden. Dat sluit ook aan bij het algemene principe. zoals uiteengezet door de bekende voedingswetenschapper en tweevoudig Nobelprijswinnaar Linus Pauling, dat voedingssuppletie een heel effectief systeem is om de gezondheid te bevorderen. [ref.6] Let er bij het kopen van vitamine D op dat het gaat om vitamine D3 ofwel cholecalciferol. Per tablet is veelal 25 mcg (microgram) ofwel 1000 IE (Internationale Eenheden) vitamine D3 aanwezig.
Referenties
1. Chandra RK: "Nutrition and the immune system from birth to old age"; European Journal of Clinical Nutrition 56 Suppl 3:S73-S76, aug 2002.
2. Chun RF et al: "Impact of vitamin D on immune function: lessons learned from genome-wide analysis"; Frontiers in Physiology, apr 2014, vol. 5, art. 151.
3. Prof. dr. Jörg Spitz: "Superhormoon Vitamine D"; Uitgeverij Akasha, Eeserveen, 2014.
4. Schrumpf J A et al: "Interleukin 13 exposure enhances vitamin D-mediated expression of the human cathelicidin antimicrobial peptide 18/LL-37 in bronchial epithelial cells"; Infection and immunity vol. 80,12 (2012):4485-94.
5. Lars-Ove Brandenburg et al: "Antimicrobial peptides: multifunctional drugs for different applications"; Polymers, 2012, 4, 539-560.
6. Pauling, Linus: "How to live longer and feel better"; Avon Books, New York, 1987.
De publicatie van FiLOSCOOP wordt verzorgd door Bureau Everink te Almere.
Copyright © 2021 Jan Everink