Levensgeluk door gemotiveerde activiteit

door Jan Everink

Doelgerichte lichamelijke activiteit kan helpen om een geestestoestand dichterbij te brengen die in Hindoeïstische literatuur wordt aangeduid als Samadhi ofwel Verlichting. Gemotiveerde activiteit maakt dat je jezelf energieker en opgewekter gaat voelen.
Dit fenomeen kan door de gangbare materialistische menswetenschappen niet worden verklaard. Alleen door te beseffen dat het “ik” een spirituele entiteit is wordt begrijpelijk dat men door motivatie en actie gelukkiger kan worden. Spirituele entiteiten ofwel zielen ervaren geluk als ze energie creëren en die energie zinvol toepassen.

Bij het op de ski’s afdalen van een moeilijke helling is de uitdaging
zodanig dat de skiër al zijn vaardigheid nodig heeft. Dan zijn
alle voorwaarden voor flow aanwezig. Foto iStockPhoto.

Motivatie en neg-entropie

Zielen kunnen effecten produceren die tegengesteld werken aan de wet van de toenemende entropie, die in 1865 door Rudolf Clausius werd geformuleerd. Volgens deze wet kan de entropie ofwel chaos in het universum uitsluitend toenemen en uit zichzelf nooit minder worden. Maar levende wezens zijn in staat tot actie die tegengesteld is aan de wet van de toenemende entropie. Deze werkzaamheid wordt aangeduid met de term negatieve entropie ofwel neg-entropie. Het lijkt zo te zijn dat er een gelukservaring optreedt als een ziel succesvol bezig is met het creëren van neg-entropie, dus met het op de een of andere wijze bestrijden van de wet van de toenemende entropie.

In de levende natuur wordt voortdurend neg-entropie gecreëerd om orde te brengen in de chaos die is ontstaan door de wet van de toenemende entropie. Alle levende organismen dragen aan dit grote project bij maar de mens kan als hij dat wil de krachtigste bijdrage leveren. De individuele motivatie van mensen lijkt verband te houden met de fundamentele motivatie tot het creëren van effecten die tegengesteld zijn aan de toename van entropie in de wereld.

Het creëren van neg-entropie door productieve activiteit houdt in dat andere mensen of het grotere geheel waartoe men behoort op de een of andere wijze door deze activiteit worden geholpen. De management-adviseur Patrick Lencioni schreef het boek "De 3 symptomen van een rotbaan; hoe je ervoor zorgt dat het werk leuk blijft". (Uitg. Business Contact, Amsterdam/Antwerpen, 2008.) Daarin betoogt hij dat disstress door de werksituatie niet nodig is. Geen plezier hebben in het werk heeft volgens Lencioni vaak te maken met niet weten welke mensen door het werk worden geholpen. Dan is er geen werkelijke motivatie en dat heeft een ongunstige invloed op het welbevinden.

Materialistische menswetenschappen

Voor het "ik", de menselijke ziel, is motivatie heel belangrijk. De ziel beschikt over krachtige creatieve en energetische vermogens en een vrije wil. Deze mogelijkheden zijn echter veelal ten dele onderdrukt doordat de ziel verblijft in een chaotische omgeving: het materiële universum. Door spirituele ontplooiing kunnen deze capaciteiten zich herstellen, maar in de tegenwoordige menswetenschappen heeft men daarvoor nauwelijks aandacht.

In de wetenschap bestaat sinds ongeveer twee eeuwen een neiging om het bestaan van de ziel te ontkennen. De filosoof Auguste Comte legde in het begin van de 19de eeuw met de introductie van het zogenoemde positivisme de basis voor de huidige materialistische wetenschapsbeoefening. De filosofie van Comte bleek in de toegepaste natuurwetenschappen inderdaad tot vooruitgang te leiden. In de 19de eeuw werden op basis van de toegenomen natuurwetenschappelijke kennis vele belangrijke uitvindingen gedaan, waardoor het leven van de mens in de westerse wereld in veel opzichten verbeterde.

In de psychologie en de andere menswetenschappen heeft het materialisme echter tot een volledige desoriëntatie geleid. De psychologie ofwel zielkunde was oorspronkelijk de wetenschap betreffende de menselijke ziel, maar in de tegenwoordige psychologie wil men zelfs het bestaan van de ziel ontkennen. Daardoor wordt niet ingezien dat motivatie in het leven heel belangrijk is.

Het hedendaagse vitalisme is een nieuw paradigma in de richting van een werkelijk rationele wetenschap, een wetenschap die het bestaan van de spirituele realiteit niet ontkent en negeert. Het vitalisme is al vele eeuwen oud maar berustte in het verleden voornamelijk op intuïtie en geloof. In het hedendaagse vitalisme baseert men zich daarentegen op empirische feiten.

Flow

Veel verschijnselen in de wereld kunnen vanuit de moderne menswetenschappen niet worden verklaard. Daartoe behoort bijvoorbeeld het psychische fenomeen flow, dat werd ontdekt door prof. Mihaly Csikszentmihalyi. Hij schreef in 1997 het boek “Finding flow; the psychology of engagement with everyday life”. (In het Nederlands in 1999 uitgegeven door Boom, Amsterdam, onder de titel “De weg naar flow”.)

Csikszentmihalyi geeft als voorbeeld het op de ski’s afdalen van een moeilijke helling. De uitdaging is zodanig dat de skiër al zijn vaardigheid nodig heeft, en dus zowel psychisch als lichamelijk heel doelgericht en intensief bezig is. In deze situatie zijn alle voorwaarden voor flow aanwezig. Er is actie en vaardigheid voor nodig. Er is een duidelijke doelstelling, namelijk om zonder problemen beneden te arriveren. Er is ook onmiddellijke feedback, want zolang je op de ski’s voortbeweegt en overeind blijft weet je dat het goed gaat. Dit laatste aspect is essentieel voor flow, aldus Csikszentmihalyi. Je moet weten dat de actie goed en succesvol verloopt.

Kale plekken in de duinen door de wet van de toenemende entropie.
De levende natuur kan deze schade herstellen en door begroeiing
zorgen voor toename van leefbaarheid. Foto Jan Everink.

Opmerkelijk is dat de gelukservaring flow overeenkomst lijkt te hebben met spirituele ervaringen die in het Hindoeisme worden aangeduid als Samadhi. Bij het streven naar Samadhi ofwel Verlichting gaat het in India vooral om uiteenlopende vormen van meditatie. Het bereiken van flow door gemotiveerde actie sluit echter meer aan op de attitude van de dynamische westerse mens.

Uitdagingen aangaan

Het gaat erom in het dagelijkse leven uitdagingen te ontdekken en aan te gaan die reden kunnen geven voor gemotiveerde actie. Daartoe bestaan genoeg mogelijkheden want we leven in een wereld waarin de wet van de toenemende entropie vaak doelgerichte actie nodig maakt. Csikszentmihalyi ontdekte door systematisch onderzoek dat er vaak een sterke gelukservaring optreedt als iemand gemotiveerd bezig is met het actief streven naar de realisatie van een moeilijke maar niet onbereikbare doelstelling. Dan voelt men zich enthousiast en energiek. Deze constatering strookt niet met de gangbare psychologische theorieën volgens welke de beloning voor inspanning pas achteraf kan komen. De gelukservaring waar het bij flow om gaat treedt op tijdens, niet pas na de activiteit.

Vanuit de materialistische filosofie is flow een onverklaarbaar verschijnsel. Dat is ook de reden dat in deze tijd deze gelukservaring slechts onder uitzonderlijke omstandigheden optreedt. Csikszentmihaly schrijft: “De meeste dagen zijn gevuld met verveling en angst. Flow-ervaringen zijn de krenten in deze doorgaans saaie pap.” Hoewel dit in onze cultuur inderdaad waar is zou het niet zo hoeven te zijn. Het door gemotiveerde activiteit gelukkig zijn is tegenwoordig uitzondering omdat de materialistische samenleving dit vaak belemmert.

Vaardigheden ontwikkelen

De inzichten van Mihaly Csikszentmihalyi zijn in overeenstemming met het vitalistische inzicht dat de psyche ofwel ziel een onstoffelijk en in principe zeer capabel wezen is. De ziel activeert het lichaam, en de vermogens van de ziel kunnen groeien, niet alleen bij jonge mensen maar ook als het lichaam ouder wordt. Naarmate meer mensen gaan beseffen dat het "ik” de bron is van de intelligentie, creativiteit en vaardigheid zal ook meer en meer worden ingezien dat men het hele leven jong kan blijven.

Dat is mogelijk mits men blijft openstaan voor uitdagingen tot persoonlijke inzet voor zinvolle doelstellingen. In de 20ste eeuw was het gebruikelijk om de overheid overal verantwoordelijk voor te stellen. Toen de verzorgingsstaat faalde kwam er vanuit de samenleving protest. Veel mensen bleven er van uit gaan dat het streven naar een betere wereld voornamelijk een taak van de overheid was. Tegenwoordig wordt dat door steeds meer mensen anders gezien. Het inzicht wint terrein dat de enige manier om de wereld leefbaarder te maken is om zelf, zo mogelijk tezamen met anderen, de handen uit de mouwen te steken.

Daarbij gaat het niet alleen om goede ideeën maar ook en vooral om het leveren van een bijdrage door inspanning en vaardigheid. Dat kan een beroepsactiviteit zijn maar ook vrijwilligerswerk of een hobby. Het gaat er vooral om dat je bepaalde vaardigheden ontwikkelt en in praktijk brengt. Bekwaamheden kunnen steeds verder worden verbeterd want het "ik" ofwel de ziel heeft in principe onbeperkte mogelijkheden. Als je op een bepaald gebied een zekere vaardigheid hebt ontwikkeld dan gaat die activiteit steeds gemakkelijker. Dat heeft onder meer te maken met het beschikbaar komen van spirituele energie. Als het lichaam succesvol actief is dan gaat het energetische vermogen van de ziel bij die activiteit steeds meer een rol spelen.

Fysieke inspanning

Maar voor veel beroepsmatige activiteiten is tegenwoordig vrijwel geen lichamelijke activiteit vereist. Langdurig zittend werk veroorzaakt stress want het lichaam is van nature vooral geschikt om te bewegen. Daarom is het zinvol om naast de zittende werkzaamheden een activiteit te kiezen waarbij men wél lichamelijk actief is. Dat kan in de vorm van sportieve inspanningen, maar het geeft in het algemeen meer voldoening als de activiteit ook op de een of andere wijze praktisch nuttig is. Denk bijvoorbeeld aan het zelf in de tuin, bij het huis of op een volkstuincomplex verbouwen van biologische groente en fruit. Er zijn vele andere mogelijkheden om in verband met een praktische doelstelling actief te zijn.

Je kunt ook meer lichamelijke activiteit in je leven brengen door in het dagelijkse leven allerlei activiteiten waarvoor enige inspanning nodig is niet zoveel mogelijk te beperken maar juist uit te breiden. Dus bij kleine afstanden lopen of fietsen in plaats van in de auto te stappen. En een koffer kan je ook gewoon dragen in plaats van hem op de wieltjes achter je aan te slepen. Een paar verdiepingen hoger of lager gaan in een flatgebouw of kantoorgebouw gaat net zo snel over de trap als met de lift. De afwas met de hand doen kan heel ontspannend zijn. Terwijl je telefoneert kan je heen en weer lopen in plaats van achter je bureau of in een luie stoel te zitten.

Tuinieren en andere nuttige activiteiten geven
vaak veel voldoening. Foto iStockPhoto.

Ook kan je (bovendien) aan sport of fitness-training doen of gaan doen, natuurlijk. Maar als je niet getraind bent moet je wel goed rekening houden met de conditie waarin je lichaam nu is. Probeer niet om plotseling veel meer te doen dan je kunt; conditie-verbetering kan alleen geleidelijk gaan. Ook is belangrijk om op tijd een rustpauze te nemen. Overmatige belasting van het lichaam veroorzaakt stress en kan schadelijk zijn voor de gezondheid.

De grens tussen heilzame en schadelijke lichamelijke inspanning is het moment waarop het lichaam anaërobe energieproductie gaat toepassen. Bij de normale aërobe inspanning wordt zuurstof verbruikt om een optimale energie-opbrengst te verkrijgen. Als de zuurstof-aanvoer naar de cellen tekortschiet gaan de cellen anaërobe energieproductie toepassen. Dat is een noodmaatregel die stress veroorzaakt. Signalen als vermoeidheid en kortademigheid wijzen er op dat de bloedcirculatie niet voldoende zuurstof voor aërobe energieproductie aan de lichaamscellen kan leveren. Dan is het tijd om even kalm aan te doen of een rustpauze te nemen.

Geluk door gemotiveerde activiteit

Als gevolg van de overheersende materialistische filosofie werd in de 20ste eeuw te weinig neg-entropie in de wereld gecreëerd. Het was zelfs zo dat de toename van entropie vanuit de materiële werkelijkheid doordrong in de subjectieve realiteit van de mensen. Daardoor ontstond in de subjectieve werkelijkheid van veel personen emotionele en intellectuele chaos, een conditie die door Mihaly Csikszentmihalyi wordt aangeduid als “psychische entropie”.

In deze tijd fungeert de psyche soms niet meer als bron van neg-entropie maar wordt zelf meer en meer aangetast door de wet van de toenemende entropie. Bij een toestand van psychische entropie is de aandacht niet naar buiten maar naar binnen gericht. Deze conditie kan volgens Csikszentmihalyi optreden door onprettige emoties als verdriet en angst, maar niet als iemand zich gelukkig voelt.

Over de oorzaken van psychische entropie werd door Csikszentmihalyi ESM-onderzoek verricht. ESM staat voor Experience Sampling Method, een systeem om van grote aantallen mensen informatie te verzamelen betreffende hun dagelijkse activiteiten en de daarbij optredende emoties. Proefpersonen dragen daarbij een piepertje bij zich dat op willekeurige momenten een signaal geeft. Telkens als het signaal gaat noteert de proefpersoon een aantal gegevens betreffende onder meer zijn activiteiten, gedachten en gemoedstoestand. Op deze wijze werd van circa 2.300 mensen informatie vergaard.

Uit analyse daarvan kwam onder meer naar voren dat psychische entropie met name vaak optreedt als men niets te doen heeft. Ook bleek dat vaak alleen zijn en niets te doen hebben gepaard gaan met vaker ziek zijn. Belangrijk is dus om in het leven actief te zijn en met andere mensen in contact te blijven.

Psychische entropie ontstaat als iemands gedachten gaan dwalen en de aandacht bezig blijft met problemen, terwijl men niets kan bedenken om die problemen op te lossen. Dan krijgen onprettige emoties als angst, verdriet en moedeloosheid de boventoon. Deze emoties versterken de psychische entropie vervolgens weer, hetgeen ertoe leidt dat men gevangen blijft in een onplezierige emotionele toestand.

De oplossing is om een uitdaging aan te gaan waarvoor doelgerichte actie nodig is. Psychische entropie ontstaat vooral bij afwezigheid van gemotiveerde activiteit. Dan kunnen onprettige emoties opkomen die verstoringen in het neuro-endocriene systeem tot gevolg hebben. Door gemotiveerde activiteit gaat het neuro-endocriene systeem beter functioneren, waardoor je jezelf energieker en prettiger gaat voelen.

Dat psychische entropie tegenwoordig vaak voorkomt heeft alles te maken met de ontkenning in de wetenschap van de onstoffelijke ziel. Volgens het materialisme worden zelfs onze gedachten veroorzaakt door chemische processen, die op hun beurt door andere fysische oorzaken in werking treden. Alles in de wereld gebeurt volgens de materialistische wetenschappers door een voortdurende opeenvolging van materiële oorzaken en gevolgen. Als dat echt het geval zou zijn dan zou er weinig hoop zijn. Maar gelukkig stelt het hedendaagse vitalisme de materialistische menswetenschappen in het ongelijk. Mensen zijn spirituele wezens die geluk en enthousiasme kunnen ervaren door zich actief in te zetten voor zelfgekozen doelstellingen.

De publicatie van FiLOSCOOP wordt verzorgd door Bureau Everink te Almere
Copyright © 2011 Bureau Everink