Fuzzy logic besliskunde en leefbaarheid (2)     naar deel 1

Bij research moet relevantie voorrang hebben op zekerheid

(febr. 2011 enkele verbeteringen in dit artikel aangebracht. J.E.)

door ing. Jan Everink

Het doel van research is niet slechts het vergaren van feitenkennis maar het mogelijk maken van nuttig en doeltreffend handelen. In veel situaties en op talrijke gebieden zouden de veiligheid en de leefbaarheid door dit principe sterk verbeterd kunnen worden.

Onzekere informatie

Descartes vond slechts die ideeën van enig belang, die volkomen helder en zeker zijn. Voor Descartes bestond er uitsluitend één soort weten: absoluut, zonder enige twijfel en volkomen helder en volledig weten. Vage concepten waren voor hem slechts het bewijs van menselijke onvolkomenheid. Over onzekere kennis schreef hij: "...dit soort verwarde ideeën komen bij ons slechts voor, omdat wij niet geheel volmaakt zijn." (Ref.1) Een begrijpelijk standpunt, want de vage logica bestond nog niet, en de logica van Aristoteles kent op het gebied van weten geen gradaties, in deze logica is een bewering volkomen waar of absoluut onjuist.

Het inzicht dat ook vage kennis van groot belang kan zijn is pas zeer recent gegroeid. Steeds meer wetenschappers breken tegenwoordig met de ingeslopen gewoonte van het angstvallig koesteren van eenmaal verworven zekerheden en het als onzin verwerpen van alle informatie die daarmee niet strookt.

Relevantie

De door Newton ontdekte natuurwetten hebben niet alleen een zeer hoge graad van zekerheid maar zijn bovendien bijzonder nuttig gebleken. Aan deze voor onze samenleving zo belangrijke ontdekkingen zijn echter uiteenlopende minder duidelijke inzichten voorafgegaan. In eerste instantie zijn het deze vage, onzekere, inzichten waardoor de wetenschap werkelijk vooruitgang kan boeken.

In de geneeskunde wordt men bijvoorbeeld regelmatig geconfronteerd met het verschijnsel spontane genezing. De officiële wetenschap vindt dit fenomeen niet interessant en zelfs hinderlijk, want het kan niet worden verklaard vanuit bestaande zekerheden. Op basis van fuzzy logic is het verschijnsel spontane genezing echter heel belangrijk, want daarbij zijn bestaande zekerheden niet onaantastbaar. Naast zekerheid is ook een ander criterium belangrijk: relevantie.

Met deze term, relevantie, wordt in de fuzzy logic besliskunde bedoeld: de mate waarin kennis mogelijkheden introduceert tot het realiseren, handhaven of verbeteren van een gewenste toestand of conditie. Relevantie is de mate waarin informatie nuttig is in verband met het bereiken van leefbaarheids-doelstellingen.

De vaagheid in het verschijnsel spontane genezing vormt voor de serieuze onderzoeker juist een uitdaging tot verdere research, want dit verschijnsel heeft een hoge relevantie. Het woord "spontaan" is bijzonder vaag, maar de koppeling aan het relevante gegeven "genezing" maakt het de moeite waard deze vaagheid door onderzoek te verminderen.

Een ander vaag maar zeer relevant verschijnsel in de geneeskunde is bijvoorbeeld dat van het placebo-effect, het fenomeen dat een geneesmiddel dat helemaal geen geneesmiddel is toch werkt. Ook daarvan is de relevantie zeer hoog, want er is immers sprake van genezing, en genezing is waar het in de geneeskunde om gaat.

Op grond van fuzzy logic zijn dit interessante onderwerpen voor verder onderzoek. Daarom zouden meer research-fondsen moeten worden toegewezen aan projecten ter bestudering van vage verschijnselen met hoge relevantie.

Dat de huidige materialistisch georiënteerde wetenschap voor dergelijke onzekere maar met algemeen-menselijke doelstellingen verband houdende onderwerpen zo weinig belangstelling heeft komt vooral omdat men per se bestaande (schijn)zekerheden overeind wil houden. Niets mag de bestaande zekerheid aantasten, want als dat wél zou gebeuren zou kunnen blijken dat men al heel lang een verkeerde weg volgt.

Kanker-research op dood spoor

Zo zijn bijvoorbeeld de met alternatieve kankertherapieën tot stand gebrachte genezingen vele jaren doodgezwegen en met onzinnige argumenten in twijfel getrokken omdat - zo zei men - met zekerheid vast staat dat kanker ongeneeslijk is. Dat het onderzoek naar effectieve kanker-therapieën door dergelijke "zekerheden" sterk wordt belemmerd behoeft nauwelijks betoog.

Succesvolle holistische kankeronderzoekers als Burzynski, Rife, Naessens, Moerman en Krebs werden, omdat ze het waagden de "zekerheden" van de officiële kanker-research te betwijfelen, tegengewerkt en als kwakzalvers afgeschilderd. (Ref.2,3,4,5,6)

Ondanks deze tegenwerking worden alternatieve kankertherapieën, die naast het bestrijden van kankercellen het mobiliseren van de eigen geneeskracht van het lichaam centraal stellen, steeds meer toegepast. Dat deze therapieën vaak succes hebben is des te opmerkelijker omdat ze slechts als aanvulling op de reguliere behandeling toegepast mogen worden. Aangezien chemotherapie en bestraling, de hoekstenen van de reguliere kankerbehandeling, de eigen geneeskracht van het lichaam ondermijnen moet de alternatieve therapie niet alleen de ziekte zélf maar ook nog de nadelige gevolgen van de reguliere behandeling overwinnen. De reguliere kankeronderzoekers weten vandaag de dag erg veel over kankertumoren, maar zijn nog steeds niet in staat te voorkomen dat ieder jaar alleen al in ons land vele duizenden mensen aan deze gevreesde ziekte sterven.

Aids-research op dood spoor

Als de zekerheid van bestaande kennis voortdurend angstvallig verdedigd moet worden kunnen er naast een eenmaal ingeslagen officiële research-route geen andere wegen bewandeld worden.

Zo houdt men ook nog steeds hardnekkig vast aan de theorie dat de ziekte Aids geheel en al wordt veroorzaakt door een virus, dat men Human Immunodeficiency Virus (dus: virus dat immuun-deficiëntie, ofwel Aids, veroorzaakt) heeft genoemd. Door deze naamkeuze wordt de schijnzekerheid geïntroduceerd dat Aids inderdaad door dit virus wordt veroorzaakt.

De Amerikaanse moleculair-bioloog Peter Duesberg heeft echter zeer overtuigende argumenten aangevoerd tegen de waarschijnlijkheid dat het HIV-virus Aids veroorzaakt. (Ref.7) Hij heeft er onder meer op gewezen dat niet voldaan is aan de voorwaarden van Koch, die door serieuze wetenschappers worden aanvaard voor het vaststellen van de ziekte-specificiteit van een micro-organisme. (Robert Koch was, zoals wellicht bekend, de ontdekker van de tuberkelbacil, en met Pasteur de grondlegger van de hedendaagse bacteriologie.)

Toch ziet men geen aanleiding ook naar andere oorzaken voor deze ziekte te zoeken. Aangezien men eenmaal een bepaalde weg is ingeslagen kan men niet anders doen dan de zekerheid en onbetwistbaarheid van deze richting verdedigen, zelfs al leidt die na vele jaren en vele miljarden guldens niet tot een werkelijke oplossing van het probleem.

Door toepassing van fuzzy logic bij het wetenschappelijk onderzoek is een dergelijk gefixeerd doorgaan in slechts één richting niet nodig. Onderzoekers kunnen daarbij verschillende theorieën hebben en onderzoeken, waarbij vooral de relevantie en in een later stadium de resultaten bepalend zijn voor de richting van het onderzoek.

Kansrekening leidt vaak tot schijnzekerheid

In de geneeskunde en op vele andere terreinen slaagt men er volstrekt niet in om het ideaal van absoluut zekere kennis te verwezenlijken. Toch pretendeert men op zulke terreinen zeer wetenschappelijk te werk te gaan en gebruikt men de kwalificatie "onwetenschappelijk" voor kennis die niet met de heersende opvattingen strookt. Vaak worden daarbij argumenten gehanteerd die gebaseerd zijn op de wetenschap van de statistiek ofwel kansrekening.

De kansrekening werd in de zeventiende eeuw ontwikkeld door de Franse wiskundige Pierre de Fermat. Er was door een aantal gokkers aan hem gevraagd bij welk aantal worpen de kans dat met twee dobbelstenen "dubbel zes" wordt gegooid groter is dan 50 procent. Om dit probleem te kunnen oplossen (25 worpen) bedacht De Fermat een systeem dat later bekend werd als kansrekening.

Met behulp van kansrekening kunnen bepaalde vormen van onzekerheid nauwkeurig worden gekwantificeerd. In feite is dat echter vrijwel alleen mogelijk in kunstmatige omgevingen zoals bij kansspelen, waar de omstandigheden nauwkeurig worden gereguleerd. In de natuur doen zich echter vaak allerlei invloedsfactoren gelden, die bovendien uiteenlopende wisselwerkingen op elkaar uitoefenen, en waarvan men er meestal vele niet eens kent. Onbekende of niet erkende factoren worden niet in de berekening betrokken en komen dus ook niet in het resultaat tot uiting.

Statistische precisie betreffende onzekerheid wekt de indruk van zekerheid maar is dat geenszins. Het kenmerk van onzekerheid is onduidelijkheid, vaagheid, onbepaaldheid, factoren die normaliter stimuleren tot verder onderzoek. Door statistische schijnzekerheid wordt de indruk gewekt dat men reeds over volkomen zekere kennis beschikt en wordt vaak de deur gesloten voor andere hypotheses die uiteindelijk mogelijk tot veel betere resultaten zouden kunnen leiden.

Probleem correct formuleren

Naast statistische schijnzekerheid kan ook een onjuiste probleemstelling een onderzoek belemmeren of in de verkeerde richting sturen. Zo'n onjuiste en misleidende probleemstelling is bijvoorbeeld de omschrijving van aids als "de ziekte die wordt veroorzaakt door het HIV-virus".

Henk Loman, hoogleraar biofysische chemie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, schreef zeer terecht: "...waarom vindt men dan altijd dat HIV-infectie vooraf gaat aan Aids? Dat is een gevolg van de definitie van Aids: je kunt officieel alleen maar Aids hebben als je besmet bent met HIV. Heb je dezelfde ziekten zonder HIV-infectie, en ook dat komt vaak voor, dan heb je officieel geen Aids." (Ref.8)

Aan de hand van een voorbeeld wil ik verduidelijken wat bij fuzzy logic onderzoek een goede probleembeschrijving is. Stel dat er in een bedrijf veel ziekteverzuim is, waarbij de klachten onder meer oog-irritatie, vermoeidheid, hoofdpijn en uiteenlopende luchtweg-aandoeningen betreffen. Hoe zou de probleemstelling voor een fuzzy logic onderzoek van dit probleem nu moeten luiden?

Bij een correcte probleemstelling betreffende een ongewenst verschijnsel is de zekerheid groot, terwijl de relevantie laag is. De zekerheid is groot, want als de probleemstelling duidelijk is dan vormt deze een zo exact mogelijke omschrijving van de aangetroffen situatie. De relevantie is laag, want juist om deze reden is er immers sprake van een probleem: er is weinig bekend over de manier waarop de ongewenste toestand verbeterd kan worden.

Onze voorbeeld-probleemsituatie kan op grond van deze overwegingen eenvoudig worden geformuleerd als: het onder het personeel relatief vaak vóórkomen van de genoemde lichamelijke klachten. In zo'n omschrijving is duidelijk vermeld wat de essentie van het aangetroffen probleem is, zonder dat er reeds speculatieve verklarende elementen in aanwezig zijn.

Concrete doelstelling formuleren

Naast de probleem-omschrijving zal ook de doelstelling van een te verrichten onderzoek zo duidelijk mogelijk onder woorden gebracht moeten worden. Een goede doelstelling omvat méér dan willen weten wat de oorzaak van het ongewenste verschijnsel of de ongunstige situatie is. Waar het om gaat is dat we iets willen kunnen doen om het probleem op te lossen.

Daarom slaan sommige onderzoekers in bijvoorbeeld de geneeskunde tegenwoordig nieuwe richtingen in. Ze bepleiten onder meer een bredere toepassing van de orthomoleculaire geneeskunde, het optimaal voldoen aan de behoefte van het lichaam aan bepaalde voedingsstoffen, waarmee het organisme zelf in staat is zijn afweersysteem en zijn regeneratieve vermogens te verbeteren.

Zo werd door de arts Elisabeth de Boer een onderzoek verricht naar de mogelijkheden van orthomoleculaire bestrijding van aderverkalking en andere hart- en vaatziekten. Haar conclusie is dat deze volksziekte, waaraan jaarlijks in Nederland tienduizenden mensen overlijden, met orthomoleculaire middelen doeltreffend preventief bestreden kan worden. Verder blijkt uit haar literatuur-onderzoek dat ook van orthomoleculaire behandeling van reeds aanwezige aderverkalking in veel gevallen goede resultaten te verwachten zijn. (Ref.9)

Door méér belang te hechten aan onzekere maar relevante informatie, door correcte probleem-omschrijvingen en door duidelijke doelstellingen zal de wetenschap beter in staat zijn om oplossingen te vinden voor de grote vraagstukken van deze tijd.

naar deel 3    >>>

Referenties:

1) René Descartes: "Over de methode"; Boom Meppel, 1977. (Oorspronkelijke uitgave: "Discours de la méthode", 1637,)

2) T.D. Elias: "The Burzynski Breakthrough"; General Publishing Group, Los Angeles, 1997.

3) B. Lynes: "The Cancer Cure That Worked!"; Marcus Books, Ontario, 1989.

4) C. Bird: "The Persecution and Trial of Gaston Naessens"; HJ Kramer Inc., Tiburon, 1991.

5) C. Moerman, arts: "Kanker als gevolg van onvolwaardige voeding kan genezen door dieet en therapie"; Ankh-Hermes bv, Deventer, 1992.

6) G.E. Griffin: "World without cancer"; American Media, Westlake Village, 1976.

7) Dr. P.H. Duesberg: "Inventing the AIDS virus"; Regnery Publishing, Inc., Washington, DC, 1996.

8) Prof. H. Loman: "Niet Aids-virus maar levensstijl is waarschijnlijk oorzaak ziekte"; Volkskrant 15 febr 1992.

9) E. de Boer, arts: "De orthomoleculaire bestrijding van hart- en vaatziekten"; Bureau Everink, Almere, 1991.