Haarlemmerstraat en Haarlemmerdijk:
trendy winkelgebied in historisch Amsterdam


door Jan Rood

november 2009

Beeldend kunstenaar en auteur
 Jan Rood woont en werkt
 in Amsterdam


Het viel mij op dat er over de hoofdstedelijke Haarlemmerstraat en Haarlemmerdijk niet al te veel te boek gesteld is, terwijl het toch een van de drukste en gezelligste winkelstraten van Amsterdam is. Ga eens, zoals dat vroeger heette, een "haarlemmerdijkie pikken". Oftewel, als je weer eens naar Amsterdam gaat om te shoppen en cultuur te beleven, wandel dan ook eens over de Haarlemmerstraat en de Haarlemmerdijk.


Neem nou wat andere bekende Amsterdamse winkelstraten zoals de Leidsestraat, de Nieuwendijk of de PC Hooftstraat. Geen ervan heeft zo'n enorme verscheidenheid aan winkels en andere neringen (zo'n 240 in totaal).

Een greep: zo'n 40 cafés/restaurants, ruim 30 zaken voor de dagelijkse boodschappen (bakkerijen, slagerijen, kruidenierswaren, groentezaken, e.d.), 4 schoenenwinkels, 3 reisbureaus, 3 doe-het-zelf-zaken, 2 chocoladewinkels, 3 souvenirzaken, 2 fotozaken, 3 fietsenwinkels, 5 slijterijen, 8 kapperszaken, 2 koffie/thee speciaalzaken, 2 bloemenzaken, 1 naaimachinewinkel, 2 kunst/lijstenmakerijen, 1 drukkerij, 5 tassenwinkels.

 

Luba
Vele kledingwinkels met eigentijdse mode voor alle leeftijden.

        Peter Stuyvesant
Beeld van Peter Stuyvesant
op de binnenplaats van
het West-Indisch Huis.




Daarnaast nog vele kledingwinkels, diverse hotels, cadeauwinkels, een openlucht bio/boerenmarkt en nog veel meer. Zo'n verscheidenheid vind je niet in de Leidsestraat, Nieuwendijk of de PC. Nee, daarom kun je naar mijn idee de Haarlemmerstraat/Haarlemmerdijk wel een van de meest aparte en interessantste winkelstraten van Amsterdam noemen.

Was de Haarlemmerstraat er al heel vroeg in de geschiedenis bij, bij de stadsuitbreiding van 1612 werd de Haarlemmerdijk aangelegd. Een dijk die in de richting van Haarlem liep. Ten noorden van deze IJ-dijk lag toen het buitendijkse land. Later werd daar hout opgeslagen, waardoor de naam Haarlemmer Houttuinen ontstond. Aan het einde van die dijk stond de Haarlemmerpoort, toen tevens het einde van de stad.


 



Vermeld moet ook worden het West-Indisch Huis, waar tegenwoordig o.a. getrouwd kan worden. De buit van de in 1629 veroverde Spaanse Zilvervloot werd daar in de kelders opgeborgen. Later werd het een logement en weer later een weeshuis. Het had zijn eigen varkensstal die pas in 1940 werd opgedoekt. Op de binnenplaats staat een beeld van Peter Stuyvesant, de eerste gouverneur van Nieuw Amsterdam, het tegenwoordige New York.

En we hebben de Posthoornkerk uit 1860 aan de Haarlemmerstraat nr. 124 met zijn karakteristieke 3 torenspitsen. Oorspronkelijk was het een katholieke schuilkerk. Nu zijn er kantoorruimtes gevestigd en worden er recepties e.d. gegeven.
 

't Zonnetje
't Zonnetje: vele soorten koffie en thee.

Mooie oude panden
Veel winkels, zoals Herwin Herenkleding,
zijn gevestigd in mooie oude panden.





Er heeft ook nog een tram over de Haarlemmerstraat/dijk gereden. Tot 1944, eerst lijn 5 en daarna lijn 12. Deze lijn liep van het Centraal Station naar de Spaarndammerbuurt. Op de brug bij de Korte Prinsengracht passeerden ze elkaar.

Van de vroegere 2 bioscopen is de Movies (destijds Hollandia), op Haarlemmerdijk nr 161, overgebleven. Destijds een bioscoop voor westerns en later ook seksfilms, nu een arthouse-cinema. Aan de andere kant, op nr. 82, was het Apollotheater (vanaf 1910) gevestigd, waar destijds beroemde mensen als Louis Davids optraden. Later werd het een bioscoop. Nu al jaren ter ziele.




 



Duidelijk is dat de Haarlemmerstraat/dijk voortdurend aan verandering onderhevig is. Begon het als een toegangsweg tot de stad, nu is het een winkel- en doorgaande straat bij uitstek geworden. Maar ook het karakter van die bedrijfspanden verandert steeds. Oude, welbekende zaken, zoals Nagel (bedden- en gordijnenspeciaalzaak) en Beune (chocolaterie sinds 1882) verdwijnen en maken plaats voor nieuwe trends, zoals tattooshops, coffeeshops, belwinkels e.d.


 

Bagels & Beans
Bagels & Beans: oase van rust, geïnspireerd door de kleuren
en de geuren van de Franse badplaats Nice.

De Haarlemmerpoort
De Haarlemmerpoort, het einde van
 de Haarlemmerdijk, vroeger
ook het einde van de stad.



Maar stonden er enkele tientallen jaren geleden nog vele panden te verkrotten, tegenwoordig staat alles er weer netjes bij. Was het in de 20ste eeuw druk door de trams, paard-en-karren, handkarren en auto's, tegenwoordig is het een mêlee van fietsen, voetgangers, brommers, scooters, motoren, auto's en fietstaxi's. Alles bij elkaar een waar openluchtwinkelcentrum, waar iedereen wel op de een of andere manier aan zijn trekken kan komen.